Sygnalista pod ochroną, czyli nowe przepisy w zakresie zgłaszania naruszeń prawa

Kim jest sygnalista? Sygnaliści to osoby, które w związku ze swoją działalnością zawodową uzyskały informacje o naruszeniach prawa, które wystąpiły lub z dużym prawdopodobieństwem mogą wystąpić w organizacji, z którą pozostają w relacji zawodowej i następnie dokonały zgłoszenia lub ujawnienia publicznego tej informacji.

24 czerwca 2024 r. ogłoszona została w Dzienniku Ustaw ustawa o ochronie sygnalistów. Nowe przepisy zaczną obowiązywać od 25 września 2024 r. i będą się wiązały z koniecznością wprowadzenia w wielu zakładach pracy procedur zgłoszeń wewnętrznych i zapewnienia ochrony sygnalistom zgłaszającym naruszenia.

Naruszeniem prawa, według ustawy, jest działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem lub mające na celu obejście prawa, dotyczące między innymi korupcji, zamówień publicznych, usług finansowych, ochrony środowiska, ochrony danych osobowych czy bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych. Pracodawca może także w ramach procedury przewidzieć możliwość zgłaszania informacji o naruszeniach dotyczących obowiązujących w zakładzie pracy regulacji wewnętrznych lub standardów etycznych.

Kogo dotyczą nowe przepisy?

Obowiązek ustalenia procedury zgłoszeń wewnętrznych oraz wprowadzenia wewnętrznych kanałów zgłoszeń dotyczy wszystkich pracodawców, na których rzecz według stanu na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku wykonuje pracę zarobkową co najmniej 50 osób. Liczbę osób zatrudnianych ustala się wliczając:

• pracowników zatrudnionych na podstawie stosunku pracy, w przeliczeniu na pełne etaty;
• osoby świadczące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, np. na podstawie umowy zlecenia, umowy o dzieło lub umowy B2B.

Obowiązek wprowadzenia wewnętrznych kanałów zgłoszeń, bez względu na ilość zatrudnianych pracowników, dotyczy wszystkich pracodawców prowadzących działalność w zakresie:

• usług, produktów i rynków finansowych oraz przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (AML/CFT),
• bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska, objętych zakresem stosowania aktów prawnych Unii Europejskiej wymienionych w części I.B i II załącznika do dyrektywy 2019/1937.

Pracodawca ustala wewnętrzną procedurę zgłoszeń po konsultacji z zakładową organizacją związkową lub z przedstawicielami osób zatrudnionych, jeżeli nie działa u niego zakładowa organizacja związkowa.

Pracodawca ma obowiązek zapewnić ochronę poufności tożsamości sygnalisty, osoby, której dotyczy zgłoszenie, oraz osoby trzeciej wskazanej w zgłoszeniu. Ochrona poufności dotyczy informacji, na podstawie których można bezpośrednio lub pośrednio zidentyfikować tożsamość takich osób.

Wobec sygnalisty nie mogą być podejmowane działania odwetowe ani próby lub groźby zastosowania takich działań. Za działania odwetowe będą uznawane między innymi: rozwiązanie stosunku pracy, obniżenie wynagrodzenia, mobbing i dyskryminacja.

Sygnalista, wobec którego dopuszczono się działań odwetowych, będzie miał prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w poprzednim roku lub prawo do zadośćuczynienia.

Ustawa wprowadza także sankcje za podejmowanie działań odwetowych wobec sygnalisty w postaci grzywny lub kary pozbawienia wolności.