Poradnik przedsiębiorcy. Umowa o pracę czy umowa zlecenie?

Zacznijmy od terminologii. Stosunek pracy powstaje wyłącznie na podstawie zawarcia umowy o pracę między pracodawcą a pracownikiem. Natomiast strony podpisujące umowę zlecenie nazywamy zleceniodawcą i zleceniobiorcą i nie ma tu mowy o stosunku pracy.

Szczegółowe zasady zawierania stosunku pracy, objaśnienie praw i obowiązków obu stron umowy zawiera Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. czyli Kodeks pracy. Umowy zlecenia jest z kolei uregulowana przepisami Kodeksu cywilnego.

Przedstawiamy porównanie obu form zatrudnienia, uwzględniające najważniejsze dla przedsiębiorcy aspekty.

1. Charakter pracy:

  • Umowa o pracę: Pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy na rzecz pracodawcy, pod jego kierownictwem, w miejscu i czasie przez niego określonym.

  • Umowa zlecenie: Zleceniobiorca wykonuje określone zadanie lub serię zadań, często z większą swobodą co do miejsca, czasu i sposobu wykonania, o ile charakter pracy na to pozwala.

2. Czas pracy:

  • Umowa o pracę: Pracownik ma określony wymiar czasu pracy (np. 8 godzin dziennie, pięć dni w tygodniu przy pełnym wymiarze czasu pracy) i przysługuje mu prawo do odpoczynku, urlopu wypoczynkowego oraz dodatkowych świadczeń (np. wynagrodzenie za pracę w porze nocnej lub w godzinach nadliczbowych, wolne od pracy niedziele i święta).

  • Umowa zlecenie: Zleceniobiorca wyznacza ramy swojej dyspozycyjności do świadczenia pracy, ale nie jest związany sztywnym harmonogramem a Zleceniodawca nie powinien wymagać od niego pełnej dyspozycji w wyznaczonych godzinach.

3. Ochrona pracy:

  • Umowa o pracę: Zapewnia pracownikowi pełną ochronę przewidzianą w Kodeksie pracy, w tym prawo do urlopu wypoczynkowego, wynagrodzenia za czas choroby, obowiązkowych świadczeń rodzicielskich. Rozwiązanie umowy zlecenia inicjowane tylko przez jedną ze stron musi nastąpić z zachowaniem okresu wypowiedzenia, z podaniem przyczyny zakończenia współpracy.

  • Umowa zlecenie: Nie daje tak szerokiej ochrony jak stosunek pracy. Zleceniobiorca nie ma prawa do wynagrodzenia chorobowego płatnego przez pracodawcę, wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego, a rozwiązanie umowy może nastąpić z dnia na dzień, jeżeli w umowie nie uwzględniono klauzuli o zachowaniu okresu wypowiedzenia. Świadczenia chorobowe oraz rodzicielskie Zleceniobiorcy przysługują tylko wówczas, gdy podlega on obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i zadeklaruje przystąpienie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

4. Składki i podatki: 

  • Umowa o pracę: Pracodawca jest zobowiązany do odprowadzania składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe), składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy. Ponadto finansuje także składkę na Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Umowa o pracę jest jedyną formą zatrudnienia, gwarantującą pracownikowi pełne obowiązkowe ubezpieczenia w ZUS bez względu na posiadanie innych źródeł dochodów (np. emerytury lub renty).

  • Umowa zlecenie: Zleceniodawca odprowadza od wynagrodzenia składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, wypadkowe) oraz składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Ubezpieczeniu chorobowemu Zleceniobiorca zawsze podlega dobrowolnie, jeżeli objęty jest obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi. Od tego obowiązku istnieje jednak kilka wyjątków, co zwiększa atrakcyjność tej formy zatrudnienia dla przedsiębiorcy. Umowa zlecenie zawarta z uczniem lub studentem, który nie osiągnął 26 roku życia nie podlega oskładkowani ani opodatkowaniu. W przypadku, gdy Zleceniobiorca posiada inne źródła dochodu, które stanowią podstawę do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, z umowy zlecenie należna do pobrania może być tylko składka zdrowotna. Zleceniodawca zawsze pobiera z wynagrodzenia zaliczkę na podatek dochodowy od wynagrodzenia.

5. Sposób rozwiązania umowy: 

  • Umowa o pracę: Wymaga zachowania okresu wypowiedzenia, który zależy od stażu pracy. Umowy zawarte na czas określony i nieokreślony, które są wypowiadane przez pracodawcę, wymagają także podania przyczyny zwolnienia. W dowolnym momencie stosunek pracy można zakończyć tylko na podstawie porozumienia stron.
  • Umowa zlecenie: Może być rozwiązana w każdej chwili przez każdą ze stron, chyba że w umowie zawarto zapisy, które chronią jedną lub drugą stronę przed natychmiastowym zerwaniem umowy.

6. Podporządkowanie:

  • Umowa o pracę: Pracownik jest podporządkowany pracodawcy, który ma prawo do wydawania poleceń służbowych dotyczących wykonywania pracy.
  • Umowa zlecenie: Zleceniobiorca działa na własną odpowiedzialność i nie jest podporządkowany w takim samym stopniu, jak pracownik zatrudniony na umowę o pracę. Posiada pewną swobodę w wykonywaniu zleconych czynności, dysponując odpowiednimi umiejętnościami i kwalifikacjami, które pozwalają mu działać na przykład jako podwykonawca usługi.

7. Urlopy:

  • Umowa o pracę: Pracownik ma prawo do płatnego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 20 lub 26 dni w ciągu roku, w zależności od stażu pracy. Oprócz tego przysługują mu także 2 dni wolne z tytułu opieki nad dzieckiem do lat 14 oraz 2 dni zwolnienia z pracy z powodu siły wyższej. Każda z tych nieobecności gwarantuje pracownikowi wypłatę wynagrodzenia za czas nieobecności.
  • Umowa zlecenie: Zleceniobiorca również może udać się na wypoczynek. Nie jest to jednak płatny urlop, tylko przerwa w wykonywaniu zleconych czynności, za które nie otrzymuje wynagrodzenia, chyba że zapis w umowie wskazuje inaczej.

Decydując o wyborze formy zatrudnienia należy zawsze mieć na uwadze, że sam fakt zawarcia umowy zlecenia nie gwarantuje przedsiębiorcy utrzymania status quo uzgodnionych przez strony zasad współpracy. Zgodnie z art. 22 Kodeksy pracy, zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 (definicja) jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy. Nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy, określonych w § 1 (definicja). Jeżeli więc strony nawiązując współpracę decydują się na podpisanie umowy zlecenie, która nosi znamiona stosunku pracy, mogą spodziewać się podważenia jej zasadności przez organ sprawujący nadzór i kontrolę przestrzegania prawa pracy, czyli Państwową Inspekcję Pracy.